Kościół jako matka formująca poszczególne rodziny

1 lutego, 2018

We współczesnym świecie wśród gwałtownych przemian społeczno kulturowych Kościół realizuje niezwykle podniosłe i ważne zadanie, jakim jest formacja rodzin. Kościół stoi na straży podstawowej komórki społeczeństwa jakim jest rodzina, podkreśla jej wartość i znaczenie dla rozwoju relacji międzyludzkich jak również i społeczeństw w których funkcjonują, realizując swoje zadania. Każdy rodzi się i żyje w rodzinie, zatem rodzina jest miejscem, gdzie tworzą się więzi międzyludzkie, gdzie człowiek może się rozwijać i dorastać do podejmowania zadań we wspólnocie w której żyje, bowiem człowiek z natury jest istotą społeczną.

Na początku chciałbym zwrócić uwagę jak należy właściwie rozumieć Kościół, by tym samym wskazać na kto, we wspólnocie Kościoła jest wezwany, by formować i kształtować rodziny, by były silne Bogiem, właściwie funkcjonowały w pluralistycznym i zróżnicowanym świecie. Potem chciałbym skoncentrować się na nauczaniu Magisterium Kościoła, by potem wskazać kilka przykładów jak funkcjonują w Kościele organizacje, których celem jest troska o rodzinę.

Katechizm Kościoła Katolickiego wskazuje, że „w języku chrześcijańskim pojęcie Kościół oznacza zgromadzenie liturgiczne, a także wspólnotę lokalną lub całą powszechną wspólnotę wierzących. Te trzy znaczenia są zresztą nierozłączne. Kościół jest ludem, który Bóg gromadzi na całym świecie. Istnieje on we wspólnotach lokalnych i urzeczywistnia się jako zgromadzenie liturgiczne, przede wszystkim eucharystyczne. Kościół żyje Słowem i Ciałem Chrystusa, sam stając się w ten sposób Jego Ciałem”[1]. Pierwsze skojarzenie, które może się rodzić z tematem: Kościół jako Matka formująca poszczególne rodziny jest takie, że odpowiedzialność za formację rodzin mają przede wszystkim duchowni, a więc biskupi, księża, i diakoni. Trzeba jednak spojrzeć szerzej, zobaczyć, że Kościół tworzą nie tylko osoby duchowne, ale i osoby świeckie, a więc odpowiedzialność za formację rodzin ponosi każdy członek Kościoła, który tę misję realizuje zgodnie ze swoim powołaniem: żyjąc w rodzinie, jako osoba duchowna czy też żyjąc samotnie. „Jest rzeczą konieczną, by każdy katolik świecki miał zawsze żywą świadomość tego, że jest członkiem Kościoła, czyli osobą, której dla dobra wszystkich powierzone zostało oryginalne, niezastąpione i ściśle osobiste zadanie”[2].

Rodzina w nauczaniu Kościoła zajmuje ważne miejsce, Kościół zawsze otaczał ją szczególną troską. Początki rodziny odnajduje się na kartach Pisma Świętego. Wystarczy spojrzeć na Księgę Rodzaju, gdzie patrzenie na świat i ludzkość odbywa się w przestrzeni rodzinnej: “Potem Pan Bóg rzekł: «Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam, uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc” (Rdz 2,18) czy też “Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem” (Rdz 2,24). W Nowym Testamencie wzór życia rodzinnego przekazuje Święta Rodzina – Józef i Maryja, którzy uczestniczą w życiu Jezusa, dając przykład miłości i troski o ukochaną osobę. Pismo Święte wielokrotnie pokazuje, że człowiek nie może żyć bez drugiego, że musi żyć we wspólnocie z drugim człowiekiem, że sam jest niewystarczalny. Rodzina jest wspólnotą naturalną, która nie jest tworem ludzkości, ale wynikiem działania Boga, który rodzinę umieścił w swoim zbawczym planie, dlatego to Kościół czuje się zobowiązany, by podejmować troskę o dzieło, które zamierzył Stwórca.

Rodzina według Katechizmu Kościoła Katolickiego: „jest wspólnotą wiary, nadziei i miłości; nabiera szczególnego znaczenia w Kościele, jak potwierdza Nowy Testament. Rodzina chrześcijańska jest komunią osób, znakiem i obrazem komunii Ojca i Syna w Duchu Świętym. Jej działanie w dziedzinie prokreacji i wychowania jest odbiciem stwórczego dzieła Ojca. Jest ona wezwana do uczestnictwa w modlitwie i ofierze Chrystusa. Codzienna modlitwa i czytanie słowa Bożego umacniają w niej miłość. Rodzina chrześcijańska jest powołana do ewangelizacji i misji”[3]. Katechizm podkreśla, że: „ rodzina jest uprzywilejowaną wspólnotą, wezwaną do urzeczywistniania wspólnej wymiany myśli pomiędzy małżonkami oraz troskliwego współdziałania rodziców w wychowywaniu dzieci„[4].

Wspólnocie Kościoła przewodzi Ojciec Święty, który wraz z innymi biskupami tworzy Magisterium Kościoła, którego celem jest wychodzenie naprzeciw wszelkim trudnościom z jakimi borykają się członkowie wspólnoty. Jednym z zadań jest zaangażowanie na rzecz dobra i rozwoju rodziny. W historii Kościoła widać, że począwszy od pierwszych wieków, poprzez Sobór Trydencki, nauczanie papieży różnych epok, obrady Soboru Watykańskiego II (Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Dekret o Apostolstwie świeckich, Deklaracja wychowaniu chrześcijańskim, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym), poprzez nauczanie papieży XX i XXI wieku: Pawła VI (Humanae Vitae), Jana Pawła II (adhortacja Familiaris consortio, która zawiera najpełniejszą syntezę nauki Kościoła o rodzinie, środowe katechezy podczas audiencji ogólnych w latach 1979-1984, List do Rodzin, Evangelium Vitae, liczne orędzia, przemówienia), Benedykta XVI (szczególnie encyklika Deus Caritas est), papieża Franciszka (Encyklika Lumen Fidei, Adhortacja Evangelii gaudium, środowe katechezy podczas audiencji generalnych), działalność Kongregacji Nauki Wiary (Donum Vitae, Dignitas personae), Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego (Person Humana, Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości) czy też Papieskiej Rady ds. Rodziny, Kościół stoi na straży rodziny. Ważne jest jednak, by dostrzec w jaki sposób jest realizowane nauczanie Kościoła w diecezji czy parafii. W jaki sposób Kościół formuje rodziny. Bardzo ważnym znakiem troski o rodziny będzie zwołany przez papieża Franciszka na październik 2014roku, synod biskupów, którego przedmiotem będzie troska o rodzinę. Biskupi spotkają się, by obradować na temat: Wyzwania duszpasterskie związane z rodziną w kontekście ewangelizacji.

W XXI wieku widać, że rodzina boryka się z wieloma trudnościami, dlatego Kościół angażuje się na polu społecznym, by nieść jej pomoc. Jest wiele czynników, które negatywnie wpływają na kondycję rodzin, zaliczyć do nich można: brak polityki prorodzinnej państwa, lęk o przyszłość, który spowodowany jest trudnościami ekonomicznymi, socjalnymi, brakiem pracy. Niestety zdarza się, że rodzice są zbyt zatroskani o byt materialny, tym samym, zaniedbując troskę o rozwój więzi i relacji między członami rodziny. Negatywny wpływ ma nieustanny proces laicyzacji życia. Młode pokolenie zmienia swoje podejście wobec trwałości małżeństwa i rodziny, budzi się hedonistyczne podejście do życia, a więc ukierunkowanie na samego siebie, na doznawanie przyjemności, bez podejmowania odpowiedzialności i odnajdywania sensu w zmaganiu się z samym sobą, pojawia się brak zatroskania o drugiego człowieka. Rodzi się relatywizm moralny. Mimo tych przeciwności Kościół wzywa swoich członków do podjęcia troski o rodziny, naucza, że „małżeństwo i rodzina stanowią pierwszą płaszczyznę społecznego zaangażowania katolików świeckich. Zadania w tej dziedzinie można w sposób właściwy wypełnić tylko wówczas, gdy jest się przekonanym o jedynej i niezastąpionej wartości rodziny dla rozwoju społeczeństwa. Rodzina jest kolebką życia i miłości, gdzie człowiek rodzi się i wzrasta, jest podstawową komórką społeczeństwa. Tę wspólnotę należy otaczać specjalną opieką, zwłaszcza wtedy, gdy ludzki egoizm, kampanie antyprokreacyjne, polityka totalitarna, a także nędza i ubóstwo materialne, kulturalne i moralne, jak również mentalność hedonistyczna i konsumpcyjna, niszczą źródło życia, ideologie zaś i rozmaite systemy, z którymi łączą się różne formy obojętności i niechęci, atakują właściwą rodzinie funkcję wychowawczą”[5]. Kościół w swoim nauczaniu wskazuje w jakim kierunku powinien podążać człowiek, by pomimo doznawanych trudności i przeciwności, nie tracił horyzontu i nadziei, które prowadzą do życia wiecznego.

Widzimy z jednej strony szereg trudności i problemów współczesnych rodzin, z drugiej strony w ręku mamy wielki oręż, jakim jest bogactwo nauki Kościoła dotyczące rodziny. W jaki sposób zatem je wykorzystać? W jaki sposób realizowane jest zadanie formacji rodzin przez Kościół? W posynodalnej Adhortacji Apostolskiej Christifideles Laici Ojciec Święty Jan Paweł II zwrócił uwagę, że „w niektórych parafiach, zwłaszcza, gdy są rozległe bądź rozproszone, znaczną pomocą w formacji chrześcijan służą małe wspólnoty kościelne, dzięki którym do wszystkich zakątków dociera z całą mocą świadomość i doświadczenie kościelnej komunii i misji. Ojcowie synodalni stwierdzili ponadto, że inną formą pomocy może być katecheza osób ochrzczonych prowadzona w formie katechumenatu i wykorzystująca pewne elementy Rytu chrześcijańskiej inicjacji dorosłych, które służą odkryciu i przeżywaniu ogromnych i nadzwyczajnych bogactw i odpowiedzialności wynikających z otrzymanego Chrztu”[6]. Moim zdaniem bardzo dobrym miejscem formacji rodzin są parafie, na co wskazywał papież Paweł VI na początku swojego pontyfikatu w Przemówienie do kleru rzymskiego (24 czerwca 1963): „Myślę po prostu, że ta pradawna i czcigodna struktura, jaką jest parafia, spełnia niezastąpioną i wielce aktualną misję. To ona zbiera chrześcijański lud w pierwszą wspólnotę; ona przysposabia go i przyzwyczaja do normalnej praktyki życia liturgicznego; ona podtrzymuje i ożywia wiarę we współczesnych ludziach; ona zapewnia młodzieży szkolnej zbawczą naukę Chrystusa: ona pobudza do odczuwania i praktykowania pokornej miłości przejawiającej się w dobrych i braterskich uczynkach”[7]. Parafia jest miejscem, gdzie każda rodzina może znaleźć dla siebie miejsce, zatem bardzo ważna jest działalność w parafiach wszelkich stowarzyszeń, grup, ruchów i wspólnot, gdzie rodziny mogą znaleźć wsparcie, dzielić się swoją wiarą, pogłębiać swoją więź z Chrystusem i pozostałymi członkami rodziny. W Kościele istnieje wielkie bogactwo stowarzyszeń, grup, ruchów i wspólnot, w których Kościół realizuje misję formowana rodzin. Chciałbym pokrótce zaprezentować kilka takich organizacji z którymi sam miałem styczność, bądź swoim doświadczeniem dzielili się ze mną inni. Chciałbym pokrótce przedstawić cele i zadania tych grup, wskazać w jaki sposób wspierają misję formowania rodzin.

Domowy Kościół

Założycielem Domowego Kościoła, gałęzi Ruchu Światło – Życie jest Ks. Franciszek Blachnicki. Wspólnota ta pomaga małżonkom czerpać moc i siłę z sakramentów, uczy jak trzeba żyć tym sakramentem i radować się nim przez całe życie. Duchowość, którą proponuje opiera się na codziennej modlitwie osobistej, która połączona jest z lekturą Biblii, codzienne spotkanie ze Słowem Boga, wspólna modlitwa małżeńska, wspólna modlitwa całej rodziny, dialog małżeński, systematyczna praca nad sobą, uczestnictwo w comiesięcznych spotkaniach z innym rodzinami oraz uczestnictwo w rekolekcjach raz do roku. Są to narzędzia, które mają prowadzić do umacniania więzi z Bogiem, współmałżonkami i dziećmi. Domowy Kościół kładzie również nacisk na posługę rodzinie[8].

Stowarzyszenie Rodzin Katolickich

Inspiracją do powstania Stowarzyszenia stała się prolongata Karty Praw Rodziny, zawierającej wskazanie, by wspierać rodzinę w wypełnianiu jej zadań: umacnianie instytucji małżeństwa, kształtowanie środowiska, które sprzyja rozwojowi rodzin i wypełnianiu jej zadań wobec społeczeństwa, realizowanie w życiu nauki Kościoła Katolickiego. Działalność jest realizowana poprzez formację opierającą się na samokształceniu w pogłębianiu nauki Kościoła oraz aktywne uczestnictwo w życiu społecznym i gospodarczym. Stowarzyszenia działające w poszczególnych diecezjach zajmują się prowadzeniem domów kultury, przedszkoli, szkół, świetlic, poradni, wspierają rodziny, znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej, organizują sympozja, spotkania, gdzie pogłębia się wiedzę religijną uczestników, uczestniczą w spotkaniach publicznych, dotyczących życia rodziny i społeczeństwa. Kierunkiem działań Stowarzyszenia jest kształtowanie życzliwych postaw wobec rodziny i małżeństw, ochrona życia i zdrowia człowieka, obrona praw i wartości rodziny, troska o realizowanie przez państwo polityki prorodzinnej, wspieranie wychowania dzieci i młodzieży[9].

Akcja Katolicka

Celem działania Akcji Katolickiej jest formacja duchowa, moralna, a także kulturalna. Jednym z zadań świadome uczestnictwo we wszystkich sferach życia publicznego. Akcja Katolicka pełni misję apostolską w ścisłym związku z hierarchią Kościoła, chce by ewangeliczne prawdy wiary były realizowane i zrozumiane we współczesnym świecie. Akcja Katolicka podejmuje troskę o rodzinę poprzez organizację dla rodzin różnorodnych spotkań, które mają uświadomić rodzicom zagrożenia z jakimi spotykają się dzieci i młodzież. Akcja Katolicka motywuje również rodziców do działania, uświadamia ich, że mają prawo do decydowania w sprawach dotyczących wychowania i nauczania ich dzieci. Organizuje spotkania formacyjne dla wychowawców i nauczycieli, tworzy szkoły i internaty katolickie. Stara się bronić młodzież przed deprawacją poprzez aktywne organizowanie dla nich czasu w parafiach[10].

Civitas Christiana

Jest organizacją, która przygotowuje katolików świeckich do służby Kościołowi i Polsce. Jej celem jest formacja katolicko – społeczna Polaków. W swoim działaniu podejmuje również troskę o rodzinę, stoi na straży życia człowieka, od poczęcia aż do śmierci. Zajmuje się sprawami kultury narodowej, godnych warunków życia, stara się budzić świadomość w polskich rodzinach, gdzie są jej korzenie, poczucie tożsamości i godności rodzin poprzez sympozja, konferencje, szkolenia[11].

Stowarzyszenie Przymierze Rodzin

Celem działalności Stowarzyszenia jest pomoc rodzicom w katolickim wychowaniu dzieci. Swoją działalności kieruje do rodzin katolickich, ale również w Stowarzyszeniu znajdują się rodziny z innych wyznań i osoby niewierzące. Patronem jest błogosławiony Edmund Bojanowski. Działalność odbywa się również na polu oświatowym i kulturalnym poprzez prowadzenie szkół na różnym poziomie edukacyjnym[12].

Ruch Rodzin Nazaretańskich

Przykład życia dla tego Ruchu stanowi życie Świętej Rodziny, która wskazuje, jak w codzienności przeżywać więź z Bogiem. Centrum życia Ruchu stanowi Eucharystia, adoracja Najświętszego Sakramentu, regularne korzystanie z sakramentu Pokuty i Pojednania, korzysta z duchowości karmelitańskiej, duchowości Maksymiliana Kolbego, św. Faustyny Kowalskiej, nauczania Jana Pawła II. Głębokie życie duchowe prowadzić ma do aktywnego udziału w życiu Kościoła, a zwłaszcza ku rozwojowi rodziny[13].

Ruch Nowe Rodziny

Ruch ten powstał w latach 60. XX wieku. Dąży do rozwoju rodziny w czterech wymiarach: wychowanie, formacja, aktywność społeczna, solidarność. Ruch inspiruje się duchowością Focolari, dąży do budowania w rodzinie głębokiej jedności. Ruch stworzył międzynarodową szkołę dla rodzin we włoskim Loppiano, niedaleko Florencji. Przeżywają tam swoją formację rodziny z całego świata, poprzez pracę, naukę i udział w szeregu innych prac. Ruch organizuje również kongresy tematyczne[14].

Ruch Apostolski Rodzina Rodzin

Ruch powstał z inicjatywy m.in. kardynała Stefana Wyszyńskiego. Członkowie poprzez modlitwę, głębokie życie sakramentalne służą Kościołowi, celem jest wychowanie rodzin chrześcijańskich do wiernej miłości między małżonkami, ofiarnego rodzicielstwa i niesienia wzajemnej pomocy. Ruch troszczy się o uświęcanie rodzin, troska o nowe życie, niesie pomoc duchową i materialną rodzinom wielodzietnym, troszczy się o zachowanie tradycji, więzi między rodzinami, niesie pomoc rodzinom zagrożonym rozbiciem. Ruch organizuje spotkania formacyjne. Ruch stwarza dla wielu ludzi sprzyjające warunki, dzięki którym różne osoby mogą znaleźć wsparcie, nawiązać przyjaźnie, konkretną pomoc[15].

Bielańskie Stowarzyszenie Rodzi Wielodzietnych

Stowarzyszenie stawia sobie jako cel wspomaganie rodzin wielodzietnych w realizacji ich misji i zadań, organizuje kursy, szkolenia dla rodzin, pomoc materialną rodzinom z trudnościami ekonomicznymi. Stowarzyszenie pielęgnuje katolicki model rodziny, angażuje się na polu troski o ochronę życia poczętego, krzewi kulturę i tradycję, prowadzi szkoły[16].

Wymieniłem jedynie kilka organizacji działających w Kościele, których celem jest dobro współczesnych rodzin. Ich członkowie chcą korzystać z bogactwa nauczania Kościoła do uświęcania siebie i swoich najbliższych, widzą, że jedynie życie zgodne z wolą Boga, mimo że czasami trudne, przynosi prawdziwą, nieprzemijającą radość. Kościół dla nich jest Matką, która formuje, wskazuje drogi, prowadzi do zjednoczenia z Bogiem.

[1] Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK) 752.

[2] Christifideles Laici (ChL) 29.

[3] KKK 2204-2205.

[4] KKK 2206.

[5] ChL 40.

[6] ChL 61.

[7] Paweł VI, Przemówienie do kleru rzymskiego (24 czerwca 1963): AAS 55 (1963), 674.

[8] Por. http://www.dk.oaza.pl/v7/formacja.php, z dnia 10.03.2014.

[9] Por. http://www.srk.opoka.org.pl/srk2/?page_id=51, z dnia 10.0.2014

[10] Por. http://www.ak.org.pl/index1.php?id=3, z dnia12.03.2014.

[11] Por. http://www.civitaschristiana.pl/o-nas/kim-jestemy, z dnia 12.03.014.

[12] http://www.przymierze.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=43&Itemid=32, z dnia 12.03.2014.