Spośród dokumentów Soboru Watykańskiego II zagadnienie małżeństwa i rodziny zostało omówione najszerzej w Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”. Jest ona ostatnim dokumentem Soboru. Przedstawia stanowisko Kościoła wobec przemian dokonujących się we współczesnym świecie. Ojcowie soborowi, analizując obecną sytuację, wskazują miejsce i rolę Kościoła wobec różnych wyzwań, z jakimi przyszło mu się mierzyć w XX wieku. W drugiej części dokumentu dotykają konkretnych problemów, wśród których na pierwsze miejsce wysuwa się troska o małżeństwo i rodzinę.
Szczęście osoby i społeczności ludzkiej oraz chrześcijańskiej wiąże się ściśle z pomyślną sytuacją wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej (GS 47). Już pierwsze zdanie tego rozdziału pokazuje, jak ważną kwestią dla Kościoła i każdego społeczeństwa jest zdrowa i silna rodzina. Wychodząc od teologii dokument pokazuje miejsce małżeństwa i rodziny w Bożych planach. Na pierwszy plan wysuwa się miłość, która ma swoje źródło w Bogu. Bóg z miłości stworzył człowieka i napełnił go pragnieniem kochania i bycia kochanym. W szczególny sposób uświęcił relację mężczyzny i kobiety, a ich związek oparty na miłości został przez Chrystusa podniesiony do godności sakramentu.
Ważną cechą miłości jest jej promieniowanie, udostępnianie na zewnątrz. Tak jak Bóg zechciał podzielić się swoją miłością stwarzając świat, tak i miłujący się małżonkowie dzielą się swoją miłością z dziećmi, poczętymi w tym związku. Ojcowie soborowi podkreślają, że dzieci są najcenniejszym darem małżeństwa i przynoszą rodzicom najwięcej dobra (GS 50). Małżonkowie, powołując na świat nowe osoby, współdziałają z Bogiem Stwórcą – Dawcą wszelkiego życia. Wypełniają w ten sposób polecenie Boga dane przy stworzeniu świata: „bądźcie płodni i rozmnażajcie się” (Rdz 1, 28). Ojcowie soborowi zaznaczają jednak, że małżeństwo zachowuje swoją wielką wartość także wtedy, gdy brakuje w nim tak pożądanego potomstwa. W ten sposób dowartościowują małżeństwa, które zmagają się z problemem bezpłodności.
Ważną rolą rodziców jest wychowanie dzieci, zarówno na płaszczyźnie ludzkiej jak i na płaszczyźnie wiary. Rodzina jest nazwana Kościołem domowym, a więc miejscem uświęcenia i pogłębiania wiary. To rodzice przekazują dzieciom wzorce osobowe, uczą je modlitwy i chrześcijańskiego życia. Ważna jest także troska o właściwy poziom kultury, która mocno oddziałuje na młodego człowieka. Dobrze uformowana rodzina chrześcijańska jest pięknym świadectwem wiary dla otaczającego świata, znakiem rzeczywistości nadprzyrodzonej. Jest także powołana do działalności apostolskiej, by rozszerzać Królestwo Boże w świecie.
Wiele osób może przyczynić się do dowartościowania i umocnienia instytucji małżeństwa i rodziny. Mogą to robić ludzie nauki z takich dziedzin jak medycyna, biologia, psychologia, socjologia. Ich odkrycia mogą stanowić istotne rozszerzenie i uzupełnienie tego, czego naucza Kościół. Także od duszpasterzy oczekuje się troski o rodzinę (prowadzenie wspólnot dla małżeństw i rodzin, rekolekcje, posługa sakramentalna, kierownictwo duchowe, czy nawet zwykłe towarzyszenie w radościach i smutkach codzienności).
Dokument dotyka także trudnych kwestii, które zagrażają miłości małżeńskiej i dobru rodziny. Wymienia rozwody, wielożeństwo, wolne związki, antykoncepcję, aborcję. Wzywa rodziny chrześcijańskie do przeciwstawienia się tym prądom i życia w wolności dzieci Bożych.
Ponadto w nauczaniu soborowym znajdujemy wiele innych miejsc, w których wspomina się o rodzinie, w kontekście tematu jaki podejmuje dany dokument. To opracowanie jest ich krótkim przeglądem.
Ks. Patryk Miller
