Kwestie dobrego wychowania dzieci i młodzieży należą do jednych z najważniejszych problemów otaczającego nas świata, dlatego Kościół jako wspólnota wiernych nie pozostaje nigdy bierny wobec powyższych zagadnień. Aktywność swoją wyraża zarówno w wymiarze doktrynalnym jak i w znaczeniu praktycznym, będąc niekwestionowanym miejscem i centrum edukacji młodego pokolenia.
W powyższej pracy skoncentrujemy się zatem na wymiarze doktrynalnym, czyli na nauce Kościoła odnoszącej się do problemów wychowawczych. Sformułowania rodzą się na kanwie lektury niektórych najważniejszych dokumentów i deklaracji Magisterium Kościoła: Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kodeksu Prawa Kanonicznego, Konstytucji Dogmatycznej o Kościele w świecie współczesnym, Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum Educationis, Kompendium Nauki Społecznej Kościoła Papieskiej Rady Iustitia et Pax, Adhortacji Apostolskiej Jana Pawła II Familiaris Consortio, Listów Jana Pawła II do Rodzin, oraz Listu Papieża Benedykta XVI do diecezji rzymskiej O pilnej potrzebie wychowania.
Powyższe dokumenty zwracają uwagę, że wychowanie jest udziałem w w stwórczej, zbawczej i uświęcającej misji samego Boga[1]. Rodzina w procesie wychowawczym staje się źródłem łaski Bożej. Moc potrzebna do właściwego i owocnego wychowania łączy się w sposób niezastąpiony z ideą sakramentalnego zjednoczenia i miłości małżonków[2]. Z punktu widzenia filozoficznego i teologicznego uderza myśl Jana Pawła II, który w relacji rodzic – dziecko zaznacza piękno wzajemnego obdarowywania się człowieczeństwem[3]. Owa wspólnota życia i miłości, przyczynia się w ten sposób do uświęcania rodziców, sparawiając, że i oni są w pewien sposób wychowywani[4].
Wśród licznych zadań wychowawczych w rodzinie chrześcijańskiej Magisterium Kościoła zwraca uwagę na potrzebę wychowania do wiary i poznania Boga, które dokonuje się poprzez świadectwo życia chrześcijańskiego zgodnego z Ewangelią[5]. Dom rodzinny staje się pierwszym ośrodkiem ewangelizacji, katechizacji i szkołą modlitwy[6].
Kolejnym istotnym zadaniem rodziców powinno być odpowiednie wprowadzenie młodego człowieka do należytego życia w społeczeństwie. Stąd pojawia się potrzeba uczenia go niezbędnych do życia w świecie wartości oraz kształcenie jego inteligencji, woli, sumienia i pragnienia miłości bliźniego. Należy też pomóc dzieciom w odkrywaniu znaczenia odpowiedzialności, należytego przeżywania wolności, w poznawania istoty nadziei, a także wolności w stosunku do otaczających go dóbr materialnych. Troski domaga się też uporządkowanie podejścia do własnej płciowości[7].
Zadziwiająca rzeczą są liczne, cenne rady, wynikające z tradycyjnego doświadczenia Kościoła w powyższej materii, także od strony praktycznej. Pierwszą uwagą jest podkreślenie potrzeby autorytetu rodziców, który w żadnym sensie nie przekreśla potrzeby ciepła i szacunku wobec dzieci, a jedynie pomaga im w poczuciu bezpieczeństwa i pewności w dokonywaniu codziennych wyborów[8].
Z właściwego budowania relacji z dziećmi wyrasta również potrzeba dialogu i wyjaśnienia rzeczy trudnych i niezrozumiałych, a nawet umiejętność przyznania się do błędów ojca, bądź matki[9]. Papież Benedykt XVI przestrzega też rodziców przed niezdrową nadopiekuńczością[10]. Cenne są wskazówki mające pomóc rodzicom w wychowaniu dorastającej młodzieży, kiedy to potrzeba wprowadzania na drogę wolności łączy się z dyscypliną[11].
W myśl nauczania Kościoła bezpośredni i jedyny prymat w wychowaniu dzieci mają rodzicę, szkoła zaś, pozostałe instytucje państwowe i kościelne spełniają jedynie rolę pomocniczą, choć i ich obecność nie powinna być w tym procesie pomijana. Zadaniem państwa jest zapewnienie rodzinom edukacji szkolnej, zaś Kościół staje się miejscem kontynuowanej katechizacji[12].
Powyższe, tylko wybiórcze spostrzeżenia, udowadniają nam mądrość Kościoła, który stojąc na straży nierozerwalności małżeństwa, obrony życia nienarodzonego, tworzący i organizujący placówki oświatowe i wychowawcze, ma ważny i prawomocny głos w poruszonej problematyce, służącej dobru najmłodszego pokolenia – nadziei Świata.
[1] Jan PaweII, Adhortacja Familiaris consortio 38; Por. KKK 1652, KPK, kan. 835, §4.
[2] Por. LdR 16.
[3] Por. LdR 16
[4] Por. KDK 48.Ldr 16.
[5] Por. DWCH 3. Por. KKK 1657.
[6] Por. KKK 2225.
[7] Por. KDK 61 Por. KKK 2223, Por. Benedykt XVI, List do diecezji rzymskiej o pilnej potrzebie wychowania, 1, 9, 11, 13; Por LdR 16, Por. KNSK 243.
[8] Por. Benedykt XVI, List do diecezji…, 10; Por. KKK 2222; Por. LdR 16.
[9] Por. Benedykt XVI, List do diecezji…, 7; Por. KKK 2223.
[10] Por. Benedykt XVI, List do diecezji…, 8.
[11] Benedykt XVI, List do diecezji…, 9. LdR 16.
[12] KNSK 239, Por. DWCH 3; Por. KNSK 240; Por. DWCH 6., LdR 16.
Ks. Marcin Koperski
